سیّدمجتبی جلال‌زاده

منتشر شده در: آوای بیدار، شماره دوم، بهمن 1393 - انجمن علمی علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی، قم

-----------------------------------------------------

پرونده هسته ­ای ایران و مباحث پیرامون آن به یکی از موضوعات راهبردی و امنیتی جمهوری اسلامی ایران تبدیل شده که خود به امری چالش برانگیز میان ایران و غرب منجر شده و تمامیت روابط خارجی ایران را تحت تأثیر خویش قرار داده است. پرونده­ای که ماهیت حقوقی و فنی آن، ماهیتی سیاسی و امنیتی در بُعدی بین­المللی پیدا کرده است. از طرف دیگر اتحادیه اروپا که به تنهایی در برگیرنده سه عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد می­باشد، به عنوان بازیگری با تأثیرگذاری بیشتر نسبت به گذشته­ی خود در عرصه بین­الملل ظاهر شده است.

اروپاییان از فعالیت­های هسته­ای ایران بیش از آمریکاییان نگرانند و بر مبنای استراتژی امنیت اروپا که در دسامبر 2003 تصویب گردید، ژئوپلتیک جایگاهی ویژه یافته است. اروپاییان خاورمیانه را همسایه خود تلقی می­کنند و معتقدند اگر هریک از کشورهای خاورمیانه به قدرتی نامتقارن و برتر دست یابد، در این صورت قادر خواهد بود وضع موجود و موازنه قدرت در سطح منطقه و نظام بین الملل را تحت تأثیر خویش قرار دهد. همچنین افزون بر نگرانی­ها در زمینه امنیت بین­الملل، نسبت به امنیت خود قاره اروپا که رفته رفته در بُرد موشک­های ایران قرار می­گیرد، بسیار حساس می باشند.

پرونده هسته­ای ایران نیز به دلیل حساسیت و رویکرد مختلف قدرت­های بزرگ، زمینه مساعدی برای هنرنمایی و نمایش قدرت دیپلماسی این اتحادیه به شمار می­آید. از آغاز بحران هسته­ای ایران، اتحادیه اروپا خود را به عنوان یکی از طرف­های اصلی حل و فصل این مسئله معرفی نموده و با ورود به روند حل و فصل این موضوع، راه حل دیپلماتیک و مذاکره را در پی گرفته است. بر اساس گفته خاویر سولانا (مسئول وقت سیاست خارجی اتحادیه اروپا) اروپاییان به دنبال بازداشتن ایران از ادامه روندی که از دید آن­ها دست­یابی ایران به تسلیحات هسته­ای می­شود، از سیاستی دوسویه بهره می­برند؛ یعنی از یک سو بر ادامه روند مذاکره و دیپلماسی تأکید کرده و از دیگر سو با تنظیم قطعنامه و وضع تحریم­های اقتصادی و بازرگانی، در صدد تنبیه ایران برای ترک غنی سازی اورانیوم برآمده­اند.

رویکرد اتحادیه اروپا در بحث پرونده هسته­ای ایران، با آمریکا تفاوت دارد و این تفاوت را می­توان در اِصرار این اتحادیه به استفاده از قدرت نرم خویش یافت. اتحادیه اروپا بر این باور است که در برخورد با فعالیت­های هسته­ای ایران «دیپلماسی تحریم» در مقابل «گزینه جنگ» مؤثرتر و کم هزینه­تر است. این اتحادیه در برخورد با برنامه هسته­ای ایران از گزینه آمریکایی یعنی استفاده از زور و تهدید نظامی حمایت نکرده و با ردّ گزینه توسل به زور، دیپلماسی تحریم ایران را در پی گرفته است و توانسته آمریکا را نیز با خود همراه سازد؛ به کارگیری مجازات­های اقتصادی و تحریم­های فراگیر، ورای مصوبات شورای امنیت، در هماهنگی کامل با آمریکا، مورد توجه اتحادیه اروپا است. اتحادیه اروپا با مردود شمردن گزینه جنگ، دیپلماسی مبتنی بر تحریم­های اقتصادی و بازرگانی را راهکاری مناسب برای برخورد با فعالیت­های هسته­ای ایران می­داند و می­کوشد همراه با بالا بردن هزینه­های سیاسی، اقتصادی و بین­المللی ایران، سرانجام جمهوری اسلامی را به دست کشیدن از فعالیت­های هسته­ای حسّاسِ خود مجاب کند. تحریم­های زیادی طی سال­های 2010 تا 2013 تصویب شده که نسبت به تحریم­های قبل سنگین­تر و شامل بسیاری از زمینه­های اقتصادی، تجاری، بانکی، نفت و گاز و بنزین، حمل ونقل و... در ایران است که این خود به دلیل تأمین نظر آمریکاییان باعث نزدیک شدن دوسوی آتلانتیک به یکدیگر نیز شد.

نتیجه: به نظر می­رسد اتحادیه اروپا با دیپلماسی تحریم و افزایش فشار، خواهان جلوگیری از یک جنگ احتمالی در منطقه حساس خاورمیانه است. این اتحادیه همچنین به دنبال هماهنگی و همراهی با آمریکا برای نشان دادن یک سیاست مشترک در برخورد با ایران می­باشد. کشورهای عضو اتحادیه اروپا معتقدند که افزایش فشارهای اقتصادی-مالی و سیاسی توانایی آن­را دارد که سرانجام ایران را وادار به عقب نشینی از مواضع خود کند تا غنی سازی با غلظت بالا و فعالیت­های حساس هسته­ای را کنار بگذارد و در این میان به هیچ وجه نیازی به آتش افروزی و آغاز جنگی جدید در منطقه حساس خاورمیانه و در نزدیکی مرزهای اروپا نمی­بیند./پایان

دریافت نشریه آوای بیدار